Rodzaje Rymów

Zapewne wielu ludzi głowiło się nad tym jak rozróżnić świetnych tekściarzy od tych mniej dobrych. Jakie oni wykorzystują rymy w swoich tekstach i co tak naprawdę sprawia, że cały ten tekst jest jednym wielkim dziełem sztuki. Poniżej znajdziecie kilka rodzajów rymów z którymi często spotkacie się w tekstach przeróżnych wykonawców. Dla każdego rodzaju rymu jest podany przykład.

Rym: Prosty
(Łona – Helmut Rura/Łona)

W końcu jesteś takim niezawodnym sprzętem
Prawie wszystko da się naprawić śrubokrętem


Rym: Krzyżowy
(Rakim – Guess who’s Back/Rakim)

In time no one can seem to blow your mind as far as this
To find you'll need philosophers and anthropologists


Rym: Wewnętrzny/Wielokrotny
(Blackalicious – 4000 Miles/The Gift Of Gab)

Underground or overboard overlord oh my lord
More remore pure sonic over joy sworn for shorts


Rym: Podwójny
(Jobix - Skandale feat. Pan Wankz/Pan Wankz)

Skandalicznie trudno jest utrzymać fason
Kiedy nagle wszyscy są czarni jak BurkinaFaso


Rym: Potrójny
(Tech N9ne - Here Comes Tecca Nina/Tech N9ne)

I'm talkin' about foes and I'm talkin' bout fans and kitties
I'm talkin' about hoes and I'm talkin' bout Kansas City


Rym: Poczwórny
(Tech N9ne - Here Comes Tecca Nina/Tech N9ne)

They call me Tecca Nina, that be my nick name
I often wreck arenas, most of em chicks man


Chciałem przytoczyć tylko pewne przykłady takich rymów. Oczywiście w tekstach czasem rymy mogą wystąpić w zupełnie innym ułożeniu a nawet łączone co wcale nie zmienia faktu, że nadal to jest ten sam rodzaj rymu.

Czym byłby Rap bez rymów ?

Gdy spoglądamy w tył i cofamy się o dobrych kilkadziesiąt lat w wstecz , porównując to co obecnie możemy usłyszeć z utworami z początków lat 80’ych to zauważymy znaczną różnicę. Biorąc pod uwagę warstwę muzyczną (bity, sample) jak i tą drugą, czyli warstwę liryczną (rymy, teksty, itp.). Musimy jednak zapamiętać jedną bardzo ważną kwestię. Otóż, wraz z nadejściem pewniej ewolucji, zmiany w rapie nie rozłącznym elementem jej jest osoba, osoba która to zapoczątkowała, prowodyr.
Liryka to nie rozłączny element hip hopu, towarzyszy już od samego początku powstania tej niesamowicie różnorodniej i dynamicznej kultury. Wciąż się rozwija, przybiera różnorodne formy, czasami wręcz zaskakująco spontaniczne, a co najważniejsze to, to, że teksty nie były ograniczone żadną barierą. Każdy, bez względu na wiek mógł i nadal może pisać na dowolny temat, gdzie tylko chce i w dowolnej formie. Jedynie potrzebuje kawałek kartki i długopis, czy tez pióro, w każdym razie cokolwiek co nadaje się do pisania (no i trochę wyobraźni).
Wróćmy jednak do początku, do czasów gdy rap wtedy znany bardziej pod nazwą: Mc’ing jako zarodek rozwijał się wśród kultury Afro-amerykańskiej, a słynna gra The Dozens powoli ludności nie wystarczała. Wiemy co z biegiem czasu miało miejsce. Nadejście Kool Herc’a. Afrika Bambaataa i ponad czasowa organizacja Zulu Nation, Grand Master Flash i jego „Wściekła Piątka”, Coke La Rock, Kurtis Blow, Sugarhill Gang, Grandmaster Caz jako pierwszy Dj a zarazem raper, itp. Można wymieniać w nieskończoność, lecz po co to wszystko?
Każda z wymienionych wyżej postaci zapoczątkowała rap a co z tym idzie i rozwój liryki.

Nie rozłącznym elementem każdej imprezy, która odbywała się w miejskim parku, bulwarze czy też w dyskotece był tak zwany Mc (Master of Ceremony). Zadaniem głównym tejże osoby było rozruszanie aż do szaleństwa tłumu bawiącego się przy bitach narzucanych przez DJ’i. Ciągłe krzyki, slogany, krótkie i proste w budowie (rymowane) zdania nadawały pikanterii, dodawały siły na kolejne godziny tańca. Przy tym stanowiły ciekawy i efektywny dodatek do puszczanych podkładów. Można powiedzieć, że tak wyglądały początki liryki w rapie, kto by przypuszczał, że z takich banalnie prostych rymowanek, rymy wzbiją się na same szczyty.

Mówiąc o liryce nie można przeoczyć ważnego pojedynku na słowa pomiędzy Bussy Bee Starskim i Kool Moe Dee. Ten pierwszy potrafił publiczność doprowadzić do szaleństwa, zmuszał do nieprzerwanej zabawy, ciągłych krzyków. Wypływały z jego ust proste, często zapożyczane od innych artystów ale jakże skuteczne rymy. Ten drugi, Kool Moe Dee wtedy jeszcze nie znany na rap scenie pokazał podczas imprezy prowadzonej przez Bussy’ego, gdzie tak naprawdę znajduje się jego miejsce. Dla publiczności występ Kool’a okazał się zupełną nowością no i wzbudził nie lada podziw. Sam Krs-One mówiąc o pojedynku pomiędzy raperami wspomniał, że gdyby Kool Moe Dee nie wygrałby tego zmagania to po dziś dzień kawałki rozpoczynałyby się od „bom di di bom di beng di beng didi didi”. Niestety cały czas mam wrażenie iż Kool Moe Dee jest mało docenianym raperem, który w moim mniemaniu jest postacią mającą największy wpływ na rozwój liryki.
Już na początku lat 80’ych Kool rozwijał sztukę zabaw słownych wcielając co róż to nowe zabiegi m.in. tzw. Cliff Hanger. Zabieg w którym to raper nie kończy myśli przewodniej wraz z końcem wersu, tylko na samym początku następnego. Mylnie przypisywany jest Rakimowi.

Kolejnym ważnym etapem w liryce była w polskim tłumaczeniu „Wiadomośc” (The Message), utwór Granmdastera Flasha i The Furious Five. Utwór uświadomił słuchaczy, że rap może służyć nie tylko jako forma oderwania się od szarej, monotonnej rzeczywistości, ale także może służyć jako idealny drogowskaz, przekazu rzeczy które dotykają na co dzień człowieka, tych bardziej poważnych. Oczywiście nie można powiedzieć, że jest to pierwszy taki utwór, ale on to odbił się największym echem wśród społeczności. „The Message” spowodował prawdziwą rewolucję. Raperzy zapragnęli buntu, coraz częściej w tekstach poruszali kwestie stanu życia, struktur politycznych. Mówiono o tym co prześladuje społeczność Afro-Amerykańską. Dziś możemy powiedzieć, że kawałek ten to kolejny etap rewolucji. Flash nie spodziewał się, aż takiego odzewu ludzi, a co z tym również idzie i rozwoju nowych styli, grup, raperów. Zapewne większość zapyta się: „Jak to, nowych styli?” Rap polityczny wtedy jeszcze całkowicie nieznany, eksplodował, wypuszczając na scenę rapową postacie, które w późniejszym czasie były wzorem dla wielu mieszkańców Stanów Zjednoczonych (przykładem grup poruszających kwestie polityczne może być znana wszystkim słuchaczom rapu Public Enemy, lub X-Clan a w obecnym czasie raper: Immortal Technique).
Z czasem na rap scenie pojawił się Gangsta Rap (pionierzy: Scholly D, Ice T). Wyróżniał się z pośród innych styli, radykalnymi tekstami, często nawołującymi do „wzięcia spraw we własne ręce”. Raperzy po dziś dzień piszą o strzelaninach, opisując trudne życie w gettach, po prostu przekazują słuchaczom pełne realia życia na ulicy.

O stylach można mówić w nieskończoność, jednak nie zapominajmy o raperach, którzy naprawdę przyczynili się do rozwoju liryki, podnosząc poprzeczkę o kolejne szczeble. Utrudniając a zarazem zmuszając innych artystów do większej pracy nad własnymi umiejętnościami.
Rakim to zapewne postać znana wielu słuchaczom. Zwany „Lirycznym Bogiem” pokazał w drugiej połowie lat 80’ych niesamowitą technikę składania rymów. „Paid In Full” to krążek naszpikowany świetnymi, skomplikowanymi tekstami, zawierający dziesiątki przemyśleń i nauk. Rakim miażdżąc rymami wewnętrznymi, podwójnymi pokazał nowe, ciekawsze oblicze tekstów.
Po ponad 30 latach panowania rapu poprzez rymy można poruszyć praktycznie każdy temat. Począwszy od ulicznej poezji w wykonaniu Nas’a czy tez Cormegi, poprzez opowieści o polu zielonych pomidorów, zakrzywionej czasoprzestrzeni Dr. Octagona i filozoficznych naukach Krs-One’a, aż do błyskotliwych spostrzeżeń serwowanych przez Jeru The Damaj’e. Zobaczmy, jak mocno ewoluowała liryka na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Na początku dość proste rymowanki z czasem przekształciły się w piękne metafory, wcielone w rymy podwójne, potrójne, wewnętrzne a nawet i poczwórne!

Liryczni Poeci - Coraz częściej słowo to znajduje swoje zastosowanie w rapie. Trudno znaleźć takich poetów pośród gangsta raperów, choć i zdarzają się wyjątki. Przeważnie słowa te tyczą się tzw. Trueskoolowców. Artystów którzy często bawią się słowem, poruszają najróżniejsze tematy, zaczynając od miłości, stosunków między ludzkich, niestworzonych przygód aż do nauk, opowiadań o kulturze hip hopowej itp. Tak pokrótce możemy opisać Trueskool, barwny styl w którym znajdziemy wiele oddanych emocji, przesłań, często pozytywnych.

Musimy jednak patrzeć na teksty w bardzo obiektywny sposób. Bywa tak, iż niewiele osób ocenia piosenki głównie po tym jak bardzo jest złożony tekst, lub jak dużo zastosowano w nim zabiegów i na odwrót. Jaki przekaz w niej występuje, jakimi emocjami kierował się autor piosenki. Niestety trzeba to powiedzieć, słuchacze kierują się tylko bitem (choć są na szczęście wyjątki).
Często również bywa tak, że raper jest odrzucany przez słuchacza, ponieważ nam nie spodobał się właśnie ten bit, a to jest podstawowy błąd. Musimy się zwrócić uwagę na to co często jest pomijane. Jakimi raper kieruje się podczas nagrywania/pisania tekstu emocjami, przesłaniem czy też tym jak dopieszczone rymy znajdziemy w piosence. Porównajmy teraz dwa w sumie różne elementy liryki: Przekaz i Skomplikowana budowa tekstu. Idealnym przykładem mogą być dwie postacie, które przewodzą w swoich kategoriach. Z jednej strony wybitny liryk: Rakim - Człowiek potrafiący pisać strasznie skomplikowane teksty, często przepełnione różnymi zabiegami o których w ogóle nie zdajemy sobie sprawę. Z drugiej strony człowiek obdarzony darem przekazu, potrafiący zwrócić uwagę na ciężką sytuację wśród czarnej oraz latynoskiej społeczności, Sir Dyno. Jak wyglądają wasze oceny? Oczywiście obiektywne, nie kierując się tym kogo bardziej preferujecie. Mamy tutaj przykład dwóch geniuszy, a jednak całkiem różniących się od siebie. I jak w tej sytuacji wybrać tego największego? Każdy pewnie zastanawiał się nad tym. Mylnie wybierając do swojej top listy artystów bez zwracania uwagi na pewnie kategorie.

Gusta są różne. Często ludzie powtarzają, że o gustach się nie mówi, lecz nieraz sytuacje zmuszają nas do tego. Preferujemy inne style, jeden słuchacz uwielbia Gangsta Rap z bezpardonowymi, brutalnymi często przepełnione seksizmem tekstami. Drugi godzinami wsłuchuje się w opowiadania pochodzące rodem z ulicy (Stroytellingi). Równie dobrze inny słuchacz w tym samym czasie wkracza w krainy pozytywnych barw, nadających nowe, szerokie szlaki w rap kulturze. Widzimy w tym momencie jak wielka siła drzemie w tekstach z którymi bywa i tak, że utożsamiamy je z własną osobę.
Cieszmy się jednak tym, że dziś nie musimy wysłuchiwać piosenek gdzie raper zaczyna od słynnego: Bom Di Bom………

Nie jest to pewnie felieton, który będzie w pełni obrazował rozwój liryki w rap kulturze. To po prostu takie moje „małe przemyślenia” odnośnie jej właśnie. Zapewne może się znaleźć w tym tekście kilka błędów, a tym bardziej sprzeczność zdań z innymi czytelnikami.

Del Tha Funky Homosapien

Pora na przybliżenie wam sylwetki barwnej i dość charakterystycznej postaci na rap scenie. Artysta znany z tworzenia ambitnego rapu, dla wielu żywa legenda. Reprezentant alternatywnej sceny rapowej z Oakland.
Tam właśnie 12 sierpnia 1972 roku na świat przyszedł Teren Delvon Jones znany bliżej słuchaczom jako: Del Tha Funkee Homosapien.
Del nie miał trudnego startu, (porównując go do innych rap artystów). Początek kariery wiążę się z Ice Cube’em (mało kto wie, iż jest to kuzynostwo). Dzięki pomocy kuzyna nasz główny bohater dostał się do gangsta rapowej grupy Da Lench Mob, którą wkrótce opuścił. Opuścił szeregi składu ponieważ poszukiwał innej formy artystycznej, bardziej ambitnej i wszechstronnej od Gangsta Rapu, po to by rozwinąć skrzydła.
W roku 1991 przyszła pora na pierwszy solowy album: „I Wish My Brother George Was Here” nagrany w wytwórni Elektra (krążek nagrany także z pomocą Ice Cube’a). Album o funkowym brzmieniu odniósł znaczny sukces, głównie za sprawa singla promującego: "Mr. Dobalina". Jako 19 letni młodzieniec, Del zaserwował nam dobry album z ciekawymi spostrzeżeniami, luźnym, dynamicznym flow.
Drugi solowy album „No Need for Alarm” nagrany również pod szyldem Elektra lecz bez udziału Ice Cube’a okazał się przepustką umożliwiającą wkroczenie na nową ścieżkę rapu. Po krótkim czasie Del Tha Funky Homosapien stał się członkiem grypy Hieroglyphics (w skład której wchodzą: Souls of Michief, Casual, Domino i Pep Love). „No Need for Alarm” (wyprodukowana przez Domino) zawiera bardzo śmiałe, czyste dźwięki. Uważany jest za najlepszy album w dorobku artysty, dla wielu słuchaczy również za klasykę Oakland.
Hieroglyphics w 1998 roku wydali pierwszego long playa: „3rd Eye Vision” już pod szyldem własnej wytwórni Hieroglyphics Imperium.
Rok 2000 okazał się bardzo płodnym rokiem, ze względu na dwie produkcję. Pierwsza z nich: solowy album: „Both Sides of the Brain”, a druga to projekt stworzony przez Del’a, Dan the Automator’a i Kid Koala, nazwany Deltron 3030. Eksperymentalny projekt z kosmicznymi dźwiękami pokazał kolejne oblicze rapera poruszającego na krążku tematy podróży między galaktycznych, nowych technologii, zyskując w ten sposób nowe rzesze fanów.
Kolejne lata przyniosły nam „Future Development” (solowy album wydany w 2001 roku), „The Best Of Del tha Funkee Homosapien: The Elektra Years” – zbiór piosenek z pierwszych dwóch krążków wydanych w wytwórni Elektra, oraz dwa albumy wydane z Hieroglyphics: Full Circle (2003) i Over Time (2007).
Osoby nie kojarzące Del Tha Funky Homosapien z solowych płyt i płyt wydanych wraz z grupą, pewnie usłyszały choć cząstkę możliwości rapera. Del współpracował z Gorillaz występując gościnnie m.in. w "Clint Eastwood" i "Rock the Mouse.
Z ciekawostek można dodać iż twórczość solowa rapera i Hieroglyphics wykorzystana została w grach komputerowych. Począwszy od Mat Hoffman's Pro BMX (usłyszymy utwór "Positive Contact" z Deltron 3030) poprzez Tony Hawk's Pro Skater 3 aż do Tony Hawk's American Wasteland (Hieroglyphics – Burnt).
Obecnie grupa jak i sam artysta pracuje nad nowymi produkcjami, które mają pojawić się w przyszłym roku.

Osobiście zafascynowała mnie twórczość artysty. Jest to raper bardzo różnorodny, z ciekawym głosem, momentami przypominającym wokal CL Smooth’a, polecam każdemu kto chce wnieść choć trochę odmiany w muzyce którą słucha na co dzień.

Rakim - The 18th Letter

Co sądzicie o produkcji na której możemy znaleźć niebywałe rymy połączone z bitami stworzonymi przez gigantów rap produkcji? Jakie macie odczucia gdy na krążku znajdziecie wybitną zabawę słowem oraz porównania wbijające człowieka w ziemię? O jednej z tych płyt, którą przedstawię wam szerzej (dosłownie za moment) Chuck D wypowiedział już w znanych przez każdego słuchacza rapu magicznych sześciu słowach: „Once again, back is the incredible”. Jakże trafne spostrzeżenie zaserwował nam Chuck D. Miał rację, ponieważ rzadko spotyka się płytę która zawiera te wszystkie składniki, a na dodatek złączone są idealnie w jednolitą całość jako barwna, soczysta kompozycja.
Zapewne większość czytających już wie jaki album mam na myśli. Dodam jeszcze, że został wydany pod szyldem: Universal Records w listopadzie 1997 roku.

Rakim po pięciu latach nie obecności na scenie, tym razem już samotnie (bez Erica B.) wkracza z albumem: The 18th Letter. Album zadziwił pozytywnie wielu krytyków. Nikt nie spodziewał się, że artysta po tak długiej nieobecności zaskoczy nas produkcją na poziomie i jak przystało na „The Master of Lyrics” pokaże na jaki liryczny poziom można się jeszcze wspiąć. Wkład muzyczny włożyły w krążek takie postacie jak m.in. Dj Premier, Dj Clark Kent, Pete Rock czy też Nick Wiz. Warstwa muzyczna jest ciekawie zaaranżowana, usłyszymy kawałki z nutką jazzu (When I'm Flowin produkcji Pete Rocka), spokojne (It's Been a Long Time Dj’a Premiera czy też melancholijny kawałek The Mystery, Who Is God ).

Dzięki Rakimowi warstwa liryczna w piosenkach poszła ostro w górę. Album „Paid In Full” zmusił innych artystów do większego wysiłku pisząc teksty. Więc co możemy się spodziewać gdy na scenie rapowej ukazał się solowy album „The Mastera”?
Zabawa słowem jak już przystało na Boga Liryki jest niesamowita. Rakim to typ rapera który wśród skomplikowanych rymów potrafi umieścić trafne metafory, ciekawe porównania, również i własne przemyślenia filozoficznie.
Ciekawym elementem płyty jest kawałek: „New York (Ya Out There)”. Dj Premier stworzył bit idealnie odzwierciedlający realia miasta, dość twardy z małą ilością sampli. Oczywiście bit nie stworzył całej atmosfery. Zabiegi liryczne w które Rakim wplątał opis miasta (Jak sam tytuł wskazuje, Nowego Jorku) utworzyły moim zdaniem najlepszy utwór na albumie.
„Ra” w wielu utworach ukazał piękną zabawę słowem, wywyższając swoje umiejętności a przy tym wracał do poprzednich produkcji wydanych z Ericiem Barrierem. Bardzo spokojne i płynne flow dobrze komponuje się z bitami, ciekawy głos i akcentowanie końcówek wyrazów to kolejna zaleta artysty. Czasami jednak mam wrażenie że za mało daje emocji do utworów. Rymy podwójne w tekstach to dla Rakima chleb powszedni, tak samo jak i wewnętrzne nie wspominając o krzyżowych.
Pisząc o The 18th Letter nie można zapomnieć o klasycznym bicie Guess Who's Back (Singiel promujący płytę) produkcji Clarka Kenta.
Album zawiera również dysk drugi zatytułowany „The Book of Life”, na nim to znajdziemy największe hity Rakima jeszcze zza czasów tworzenia w duecie z Ericiem B.

Przesłuchując pierwszy raz, uznałem ten album za nic specjalnego. Dopiero po kolejnych przesłuchaniach zauważyłem, to spokojne, nie naganne flow, charakterystyczny i unikatowy styl połączony z wybitna liryką. Całość stworzyło wyszukaną produkcję, którą stworzyły nie tylko same bity czy liryka rapera, lecz na sukces złożyło się o wiele więcej czynników.

The 18th Letter to kolejny przypadek wędrujący do mojej galerii klasyków pod hasło: „Trueskool pełną gębą”. Polecam krążek każdemu. Na zakończenie chciałbym dodać jedną mała sugestię. Otóż, gdy przesłuchacie album i okaże się niczym szczególnym, to przesłuchajcie ją raz kolejny a gwarantuję wam, że znajdziecie na pewno jakiś szczególny element.

Blue Scholars - Bayani

Cieszę się bardzo gdy mam możliwość przesłuchania naprawdę wielkich pozycji wydanych w roku bieżącym. Wtedy to nabieram motywacji do przesłuchiwania kolejnych nowości i skupiam na tym większa uwagę. Niestety dość rzadko takie sytuacje mają miejsce, co nie oznacza, że się nie zdarzają.
Wraz z nadejściem czerwca doznałem bardzo miłej niespodzianki, która strasznie zaskoczyła mnie i zapewne każdego słuchacza trueskoolu. Wtedy już wiedziałem, że mam do czynienia z niebywałą produkcją, pełną świeżości i magii.
„Bayani” to krążek grupy Blue Scholars, złożonej z Sabziego (beat makera) i Geologica (wokal). Został wydany w czerwcu 2007 roku pod szyldem Massline / Rawkus. Dla każdego tzw. Trueskoolowca już po pierwszym przesłuchaniu ten album stał się bez wątpienia numerem jeden tego roku, być może i klasykiem.

Pierwsze co rzuca się w ucho to warstwa muzyczna krążka. Sabzi zaserwował nam „produkt pierwszej klasy„. Wiele oryginalnych sampli wkomponowanych w głębokie bity stworzyły piękną, ekspresyjną mieszankę. Usłyszymy elementy folku, mnóstwo dźwięków pianina, czy tez sekcji dętej. Wszystko to stworzyło eksperymentalną, soczystą mieszankę dźwięków przyjemnych dla ucha. W połączeniu z liryką Geo mamy przed sobą piękny rap z pozytywnym przesłaniem.
Geologic na "Bayani" zaprezentował wszystkim dość sztywne flow, idealnie komponujące się w muzykę. Płynie po bicie swobodnie, akcentując ostatnie głoski, oraz pokazując dobrą dykcję. Bardzo ciekawy i oryginalny wokal dodaje jeszcze więcej pikanterii do albumu.
Możemy powiedzieć, że „Bayani” to przekaz pozytywnej energii, filozofii życia ucząca nas patrzeć na świat z innej perspektywy.
Liryka to główny poza muzyką element płyty, ciekawe i trafne porównania, wybitne wręcz metafory zmuszają nas do przemyślenia niektórych spraw. W piosenkach Geologic podejmuje szeroką tematykę. Mówi o wolności, miłości („Still Got Love”), lojalności („Loyalty”), porusza temat stosunków między ludzkich („The Distance”), odnosi się do Boga („Opening Salvo”). Odnajdziemy również wersy mówiące o innych rap artystach, a co najważniejsze, wszystkie te zabiegi wplątane są w ponad przeciętne i bardzo wyszukane rymy.

Każdy słuchacz, poszukujący nietypowych a zarazem ciekawych brzmień, połączonych z bardzo dobrą liryką z pozytywnym przekazem, odnajdzie na tym krążku cos dla siebie. Osobiście powiem szczerze iż zakochałem się w „Bayani”. Przesłuchałem go nie zliczoną ilość razy, za każdym przesłuchaniem odnajdując co róż to nowe elementy budujące tą wspaniałą atmosferę i filozoficzny przekaz.

2pac - Don Killuminati 7 Day Theory

Przyszła pora na album znany praktycznie każdemu słuchaczowi rap muzyki. Dla wielu osób to klasyka jakich mało a czasem nawet obiekt kultu. Dla pozostałych to bardzo dobry album być może i najlepszy w dorobku Lesanea Parisha Crooksa znanego bliżej pod pseudonimem Tupac Shakur. „Don Killuminati 7 Day Theory” to wytwór pracy pochodzący z Death Row Records, Suge Knighta. Już pod pseudonimem Makaveli, 2pac stworzył naprawdę ciekawy krążek, w dość ponurej atmosferze, poruszając często kwestie religii, odwołując się we wielu utworach do samego Boga. Po względem muzycznym album wygląda okazale. Wiele sampli wykorzystanych w piosenkach w połączeniu z głębokim bitem serwuje nam ciekawą mieszankę, odpowiadającą gustom każdego słuchacza, nawet tego najbardziej wymagającego. Mamy na krążku wolne, melancholijne utwory jak: „Krazy” czy „Hold Ya Head”, znajdziemy również mroczne („Hail Mary”) jak i bardziej dynamiczne („Toss It Up” i „Me and My Grilfriend” – przypominająca klimaty latynoskiej muzyki).
Bez wahania mogę powiedzieć, że jest to w karierze Tupaca najlepszy krążek pod względem techniki składania rymów. Rzadko się zdarza by któryś album z kolei a w przypadku naszego głównego bohatera album szósty okazał się najlepszym w karierze. Niestety w tej kwestii jest wiele podzielonych zdań ponieważ większa część uważa, że miano „najlepszej” należy się: „All Eyez On Me”.
Technika składania rymów jak już wcześniej napisałem na 7 Day Theory przewyższa inne płyty. Znajdziemy w utworach wiele rymów wewnętrznych a nawet kilka podwójnych. Odnajdujemy tutaj niesamowitą charyzmę oraz wyrażanie uczuć, zresztą tak samo jak na pozostałych produkcjach Tupaca, jest to z pewnością jego największy atut. W piosenkach beż żadnym problemów jesteśmy wstanie wychwycić jakie emocje w tym czasie kierowały Shakurem. Flow jest dobre, choć nie jest jego największym atutem tak samo jak i liryka. Momentami można było usłyszeć lekkie problemy z wychwyceniem rytmu, choć na szczęście jest to trudne do wychwycenia. Podoba mi się natomiast wokal oraz dykcja. Największą zaletą płyty jest idealne oddanie mrocznej atmosfery, atmosfery grozy. Polecam ją gdy mamy zamiar zagrać w grę stworzoną na podstawie horroru. Klimat będzie wprost idealny.

Ogółem album „Don Killuminati 7 Day Theory” uważam za bardzo dobrą produkcję, jest obowiązkową lekturą dla każdego słuchacza rapu. Niestety do mojej galerii klasyków nie wchodzi, co nie znaczy że nie warta jest polecenia.

X-Clan - XODUS - The New Testament

W maju 1992 roku w wytwórni Polygram Records pojawił się kolejny wielki tytuł, który niestety dla wielu Polaków jest całkowicie jak do tej pory nieznany. Drugi album X-Clanu: „XODUS - The New Testament” porusza jak i poprzedni krążek („To the East, Blackwards”) kwestie polityczne, oraz afro centryczne. X-Clan to grupa złożona z czterech osób: Grand Architect Paradise, Grand Verbalizer Funkin-Lesson Brother J., Lumumba Professor X The Overseer i The Rhythm Provider Sugar Shaft.
Nazywam ich „Public Eremy w formie łagodniejszej”, ponieważ z pewnością nie wypowiadają się w kwestiach politycznych aż tak bezpośrednio jak wyżej wymieniona grupa, choć kawałek: „F.T.P.” może trochę nas wyprowadzić z tego kierunku myślenia.
Wielkim atut płyty to warstwa muzyczna. Bity są bardzo dynamiczne a w połączeniu z elementami jazzu oraz soulu ciekawie komponują się wraz z flow Brother J’a o którym to powiem trochę później. Jak na rok 1992 możemy śmiało powiedzieć że jest to płyta bardzo odważna w której mnóstwo eksperymentowano z dźwiękami. Możemy usłyszeć wiele ciekawych przejść i dość twardych bitów.
Professor X nie zawiódł nas i na tym krążku. Filozoficzne spostrzeżenia kieruje do nas tak samo jak to robił na: „To the East, Blackwards”, często powtarzając: „To the east my brother to the east”. Wytycza słuchaczom nowe ścieżki życia, przekazując wiele spostrzeżeń, które z pewnością mogą nas zaskoczyć.
„XODUS - The New Testament” nie była by taka magiczna płytą gdyby nie sam Brother J. Jest to artysta obdarzonym ciekawym głosem, miękkim flow. Po bicie płynie bardzo dobrze, jego dynamika szczególnie daje znać w piosence: „Ooh Baby”. Niestety jego flow nie jest aż tak dobre jak CL Smooth’a czy Del Tha Funkee Homosapien. Każdy raper ma swój atut. Jeśli nie jest to flow to mogą być liryczne umiejętności, jeśli nie liryczne umiejętności to dykcja a jeśli nie dykcja? Akcentowanie i tak właśnie jest w przypadku Brother J’a. Akcentuje wyśmienicie (oczywiście nie każdemu może się to podobać), przeważnie dwie lub trzy ostatnie głoski. W tekstach dość skomplikowanych lirycznie istnieją świetne moim zdaniem formy przekazu, co sprawia, że ta płyta jest wyjątkowa. Jak już wcześniej zostało powiedziane, X-Clan porusza tematy afro centryczne i polityczne, czasami w sposób poważny choć i zdarzają się humorystyczne teksty typu "I hear some niggas talking 'bout they'll paint the White House black" (w wolnym tłumaczeniu: „Słyszałem jak pewni czarnoskórzy ludzie mówią o tym że chcą pomalować Biały Dom na czarno”). Miękkie flow J’a dobrze współgra z bitami, więc gdy doda się do tego wszystkiego akcentowanie to wychodzi bardzo ciekawa kompozycja.
Na płycie znajdziemy również ciekawe zabawy słowem, niestety już nie w takiej ilości i nie tak imponujące jak to jest z płytami Trueskoolowych artystów czy tez grup.
Płyta: „XODUS - The New Testament” wkracza jak i „Mecca and the Soul Brother” do mojej galerii klasyków, choć może półkę niżej.